Czym jest parentyfikacja? Co dzieje się z dzieckiem, które jej doświadcza? Kiedy parentyfikacja jest destrukcyjna? W jaki sposób pomóc parentyfikowanemu dziecku? Odpowiedź na te i inne pytania w dzisiejszym, pierwszym tekście o parentyfikacji.
Parentyfikacja to rodzaj przemocy, prowadzącej do odwrócenia ról w rodzinie. Rodzic oczekuje, że dziecko spełni jego potrzeby. Tymczasem ‘dzielne’ czy ‘dorosłe’ dziecko nie powinno być podziwiane, ono potrzebuje pomocy.
Rodzic dokonujący parentyfikacji to osoba niedojrzała i niezdolna do empatii. Często obciąża swoje dziecko tym, czego sam nie otrzymał od rodziców. Parentyfikacja jest mylona z odpowiedzialnością za sytuację życiową. Parentyfikowane dziecko jest wpychane w role nieadekwatne do wieku. Jednak problemy dorosłych nie mogą przyćmiewać pragnień, oczekiwań i potrzeb dziecka.
Parentyfikacja jest nieoczywista. Rodzic chwalący dziecko, wykonujące dla niego pewną czynność, narzuca mu tożsamość i traktuje jak funkcję. Dziecko opiekuje się rodzicem (nieświadomie spełnia jego oczekiwania), aby rodzic się nim zaopiekował. Natomiast zabawowe odwrócenie ról (zrobisz coś dla mnie a potem ja zrobię coś dla ciebie) nie jest destrukcyjne.
Grupą ryzyka rozwoju destrukcyjnej parentyfikacji jest rodzina, w której: rodzice lub rodzeństwo zmagają się z niepełnosprawnością, rodzice są uzależnieni od używek, rodzice są po rozwodzie, panuje ubóstwo, rodzice są bardzo młodzi.
Parentyfikacja może być destrukcyjna lub wykształcać w dziecku poczucie odpowiedzialności. W pierwszym przypadku dziecko nie jest doceniane i nagradzane za to, co robi dla rodziny. W drugim, spowodowanym kryzysem w rodzinie, dziecko posiada bieżące informacje o sytuacji rodzinnej a jego pomoc jest zauważona.
Ofiara parentyfikacji jest dla siebie ‘niewidzialna’, tłumi swoje emocje, nie potrafi się odprężyć. W dorosłości często cierpi na depresję. Chce wrócić do dzieciństwa, bawić się. Dawniej przeżywała traumę, wstydziła się uczestniczyć w zabawie. Parentyfikowane dziecko w dorosłości może być niezadowolone ze swojego ciała: sprawności, witalności, wagi, funkcji seksualnych. Późniejsze problemy dotyczą więc sfery psychicznej i obrazu ciała.
Trudno zauważyć u dziecka objawy parentyfikacji. Niejednokrotnie diagnoza wynika z pogłębionej analizy terapeutycznej dziecka z niskim poczuciem własnej wartości, lękami czy trudną relacją z rówieśnikami.
Jedną z metod weryfikujących parentyfikację jest test ‘trzech życzeń’, który pokazuje jak dziecko dostrzega siebie i innych. Jeśli w odpowiedzi na pytanie o swoje trzy życzenia dziecko nie wskaże własnych potrzeb, marzeń i celów, ale wyrazi niepokój np. o stan zdrowia mamy lub posadę taty – należy domniemywać, że jest ono parentyfikowane.
Czy nazwaliście kiedyś swoje dziecko ‘dzielnym’ lub ‘dorosłym’ – w jakiej sytuacji? Czy miało to związek z destrukcyjną parentyfikacją?
W kolejnym wpisie o rodzajach parentyfikacji, rolach parentyfikowanego dziecka i sposobach ochrony dziecka przed parentyfikacją. Zapraszam!